Katarzyna Janiszewska
Autorka jest pracownikami Departamentu Integracji Europejskiej i Studiów Porównawczych URE
Biuletyn URE 6/2002 DWYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII
W UNII EUROPEJSKIEJ DO ROKU 2010 ? RAPORT PRZYGOTOWANY
W RAMACH PROGRAMU ALTENER
1)
Unia Europejska postawiła sobie ambitne cele dotyczące wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE):
w grudniu 1997 przyjęto Białą Księgę Komisji Europejskiej ?Energia dla przyszłości ? odnawialne źródła energii?
2)
, w której założono wzrost zużycia energii produkowanej ze źródeł odnawialnych w stosunku do zużycia energii brutto w UE o 12% do roku 2010,
w 1999 r. Komisja Europejska rozpoczęła Kampanię Wdrożeniową
3)
będącą krótkookresową strategią wprowadzania w życie założeń Białej Księgi i obejmującą wykaz działań niezbędnych do osiągnięcia takiego poziomu inwestycji w ramach OZE w latach 1999-2003, aby było możliwe osiągnięcie celu ostatecznego w roku 2010,
w 2001 r. Parlament Europejski przyjął Dyrektywę 2001/77/EC w sprawie promocji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii
4)
, wyznaczającą 22,1% udział energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii elektrycznej we Wspólnocie do roku 2010,
w 2001 r. przygotowany został projekt dyrektywy dotyczącej biopaliw
5)
, określający wzrost ich wykorzystania do 2% w 2005 r. i do 5,75% w 2010 r. w stosunku do całkowitego zużycia oleju napędowego i benzyny.
Mając na względzie konieczność monitoringu wdrażania unijnej polityki rozwoju odnawialnych źródeł energii, w ramach programu ALTENER zrealizowano projekt znany pod nazwą PRETIR (Progress of Renewable Energy: Target setting, Implementation and Realisation). Celem projektu były przegląd i ocena ex ante efektywności instrumentów wspierających rozwój i wdrażanie OZE stosowanych przez kraje 15-ki. Tym samym projekt ten należy traktować jako ocenę szans osiągnięcia przez poszczególne państwa członkowskie, jak i przez całą Unię, celów ilościowych wskazanych w wyżej wymienionych dokumentach.
Projekt PRETIR skupił się na ocenie skuteczności instrumentów bezpośrednich (wykres 1, czerwona linia), czyli krótko- i średniookresowych, mających zastosowanie w latach 2001-2010. Obejmują one m.in. programy wsparcia finansowego inwestycji OZE, obowiązek zakupu energii elektrycznej z OZE po zwiększonych, z góry określonych cenach, zobowiązania ilościowe.
Dodatkowo instrumenty te zróżnicowano na:
grupę I, tzw. instrumentów aktywnych (linia ciągła) ? zatwierdzonych przez parlamenty poszczególnych krajów członkowskich przed 1 października 2001 r., dla których ustalono szczegóły dotyczące m.in. budżetów, wielkości zwolnień podatkowych, okresu zastosowania itp.,
grupę II instrumentów, które będą kontynuacją obecnie stosowanych mechanizmów wspomagających lub będą stosowane w ich miejsce po okresie, dla którego warunki nie zostały jeszcze określone (linia przerywana).
W projekcie nie wzięto pod uwagę instrumentów, których realizacja zakończyła się przed 1 października 2001 r. i w związku z tym potraktowano je jako te, które nie mają wpływu na wdrażanie i rozwój OZE w latach przyszłych.
Nie uwzględniono również instrumentów mających wejść w życie po 1 października 2001 r., ale w stosunku do których nie zostały podjęte decyzje o dacie rozpoczęcia wdrażania lub znajdowały się jeszcze we wstępnej fazie opracowywania.
W projekcie poddano analizie dane opublikowane przez EUROSTAT, EurObserv'ER oraz dane statystyczne gromadzone przez instytucje krajowe. Wykorzystano również analizy i raporty przygotowane przez Międzynarodową Agencję Energetyki (IEA) oraz przez organizacje pozarządowe działające w sektorze energetycznym. Ważne źródło informacji stanowiły także oficjalne dokumenty rządowe dotyczące energetyki odnawialnej, mechanizmów wspomagających, narodowych planów rozwoju OZE oraz raporty przygotowane przez poszczególne państwa wyłącznie dla potrzeb projektu.
Ocena skuteczności instrumentów wspomagających OZE ex ante utrudniona była z co najmniej dwóch powodów. Pierwszy to oczywiście uwarunkowana wieloma niewiadomymi przyszłość ? ostateczny wynik podjętych działań będzie zależeć od czynników, które trudno jest obecnie przewidzieć. Drugą trudność stanowiła konieczność obiektywnego porównania wyników pochodzących z różnych źródeł. Z tego względu w pierwszym etapie projektu, oprócz zebrania danych na poziomach krajowych, dokonano ich analizy według wspólnego schematu, zamieszczonego poniżej.
W drugim etapie porównano, zarówno na poziomach krajowych jak i unijnym, uzyskane wyniki z celami ilościowymi (indykatywnymi) zamieszczonymi w Białej Księdze i w Dyrektywie.
Wyniki projektu znajdują się poniżej w formie tabelarycznej (tabela 1 i tabela 2). Dla pełniejszego scharakteryzowania wykorzystania OZE w Unii warto zapoznać się również ze szczegółowymi danymi opublikowanymi przez EUROSTAT, dotyczącymi procentowego udziału OZE w produkcji energii brutto w UE i w poszczególnych krajach członkowskich w roku 2000 (tabela 3).
Tabela 1. Udział energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii elektrycznej przez państwa członkowskie w 2010 r. w porównaniu z krajowymi celami ilościowymi (indykatywnymi) Dyrektywy
|
|
1999 r.
[%]
|
2010 r.
|
|
Cele
indykatywne
[%]
|
I gr.
instrumentów
[%]
|
II gr.
instrumentów
[%]
|
|
Austria
|
72
|
78
|
63
|
63
|
|
Belgia
|
1
|
6
|
1
|
3
|
|
Niemcy
|
6
|
13
|
11
|
12
|
|
Dania
|
13
|
29
|
23
|
42
|
|
Hiszpania
|
10
|
29
|
22
|
30
|
|
Finlandia
|
26
|
32
|
31
|
31
|
|
Francja
|
15
|
21
|
13
|
16
|
|
Grecja
|
10
|
20
|
12
|
15
|
|
Irlandia
|
5
|
13
|
11
|
15
|
|
Włochy
|
17
|
25
|
17
|
18
|
|
Luksemburg
|
3
|
6
|
5
|
9
|
|
Holandia
|
2
|
9
|
6
|
9
|
|
Portugalia
|
36
|
39
|
27
|
38
|
|
Szwecja
|
50
|
60
|
57
|
57
|
|
Wielka Brytania
|
2
|
10
|
4
|
4
|
|
UE ? 15
|
14
|
22
|
15
|
18
|
Źródło: Raport PRETIR
Tabela 2. Przewidywana produkcja energii z OZE w Unii Europejskiej w 2010 r.
|
|
jedn.
|
1999 r.
|
2010 r.
|
|
I gr.
instrumentów
|
II gr.
instrumentów
|
Biała
Księga
|
|
en. wiatrowa
|
GW
|
9
|
37
|
54
|
40
|
|
en. wodna >10 MW
|
GW
|
85
|
85
|
87
|
91
|
|
en. wodna < 10 MW
|
GW
|
9
|
11
|
12
|
14
|
|
ogniwa fotowoltaiczne
|
GW
|
0.1
|
0.5
|
0.7
|
3.0
|
|
biomasa
|
Mtoe
|
55
|
86
|
228
|
135
|
|
en. geotermalna ? en. elektr.
|
GW
|
0.6
|
0.6
|
0.9
|
1.0
|
|
en. geotermalna ? ciepło
|
GW
|
1.2
|
1.8
|
1.9
|
5.0
|
|
słoneczne kolektory do produkcji ciepła
|
mln m2
|
9
|
18
|
28
|
100
|
|
wytwarzanie ogółem
|
TWh
|
364
|
466
|
539
|
675
|
|
wytwarzanie z OZE ogółem
|
Mtoe
|
85
|
122
|
159
|
182
|
|
udział energii z OZE
|
%
|
6
|
8
|
10
|
12
|
Źródło: Raport PRETIR
Tabela 3. Udział energii z OZE w zużyciu energii brutto w UE i państwach członkowskich w 2000 r.
|
Austria
|
23,2
|
|
Belgia
|
1,3
|
|
Niemcy
|
2,8
|
|
Dania
|
10,6
|
|
Hiszpania
|
5,7
|
|
Finlandia
|
23,9
|
|
Francja
|
6,7
|
|
Grecja
|
6,7
|
|
Irlandia
|
1,8
|
|
Włochy
|
7,0
|
|
Luksemburg
|
1,6
|
|
Holandia
|
2,1
|
|
Portugalia
|
13,0
|
|
Szwecja
|
30,7
|
|
Wielka Brytania
|
1,1
|
|
UE 15
|
6,0%
|
Źródło: EUROSTAT
Wnioski
- Jedynie pięć państw ma szansę osiągnąć cele indykatywne określone w Dyrektywie: Dania, Hiszpania, Irlandia, Luksemburg i Holandia. Aby osiągnąć cel indykatywny postawiony na poziomie unijnym ? 22,1% udział energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii elektrycznej do roku 2010 ? obok instrumentów I grupy tzw. aktywnych, muszą zostać wprowadzone dodatkowo co najmniej instrumenty grupy II.
- Duże elektrownie wodne będą w dalszym ciągu najważniejszym odnawialnym źródłem energii w Unii Europejskiej do 2010 r. (pomimo nie osiągnięcia założeń Białej Księgi).
- Podane wyniki wskazują, że dzięki znacznemu zastosowaniu mechanizmów wspierających w większości państw UE, prężnie będzie rozwijała się energetyka wiatrowa. Całkowita moc zainstalowana generatorów przekroczy cele wyznaczone w Białej Księdze i wzrośnie do poziomu 37-54 GW w 2010 r.
- Drugi co do rozmiarów wzrost, nie przekraczający jednak wielkości wskazanych w Białej Księdze, będzie dotyczyć biomasy. Wszystkie kraje członkowskie podkreślają znaczenie tego rodzaju źródła energii i wprowadzają silne instrumenty wspierające. Wydają się one jednak nie wystarczające aby osiągnąć pożądany poziom 135 Mtoe.
- Należy zwrócić uwagę również na znaczny wzrost mocy zainstalowanej ogniw fotowoltaicznych. Dotyczy to przede wszystkim Niemiec i Hiszpanii, krajów które wprowadziły obowiązek zakupu energii elektrycznej z ogniw po zwiększonych, z góry określonych cenach. Analiza raportów krajowych wskazuje jednocześnie, że część państw nie stosuje wobec tego źródła energii żadnych mechanizmów wspierających, co w efekcie wpłynęło na ostateczny wynik prognoz na rok 2010.
- Spodziewany jest również znaczny, aczkolwiek również nie przekraczający celów Białej Księgi, rozwój wykorzystania kolektorów słonecznych. Autorzy raportu podkreślają zaskakująco niskie zainteresowanie tym rodzajem źródła, mimo dysponowania niewątpliwie sprzyjającymi warunkami klimatycznymi, w państwach Europy Południowej.
- Przewiduje się niewielki wzrost wykorzystania geotermalnych źródeł energii ? zależy on od planów wsparcia we Francji, Włoszech i Portugalii.
1)
Celem programu ALTENER, którego ostatnia edycja przyjęta została Decyzją Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 28 lutego 2000 r. (Nr 646/2000/EC), jest promocja odnawialnych źródeł energii w UE.
2)
COM(97)599, (1997) Energy for the Future: Renewable Energy Sources. White Paper for a Community Strategy and Action Plan. Brussels.
3)
Campaign for Take-Off (1999-2003).
4)
Directive 2001/77/EC of the European Parliament and the Council of 27 September 2001 on the promotion of electricity produced from renewable energy sources in the internal market.
5)
Obecnie w Sejmie trwają prace nad ustawą o organizacji rynku eko-paliw płynnych i ich składników; projekt ustawy (druk nr 859), zakłada do 2008 r. 5% udział eko-paliw w ogólnej ilości wprowadzonych do obrotu ropopochodnych paliw płynnych.
