Zapobieganie rozwojowi legionelli

W takiej postaci nie stanowi zagrożenia dla człowieka. Paradoksalnie to rozwój cywilizacyjny i coraz lepsze warunki życia spowodowały, że stała się groźna. Legionella wprowadzona do systemu rozprowadzania wody znajduje dogodne warunki do rozwoju i może stać się przyczyną chorób: legionellozy i gorączki Pontiac.

Legionella znajduje optymalne warunki dla rozwoju w wodzie o temperaturze 20-50 °C. Najszybciej namnaża się w temperaturze 38-42 °C, a ginie całkowicie w temperaturze 70 °C. Szczególnie sprzyjające jej namnażaniu warunki panują w instalacjach ciepłej wody i klimatyzacyjnych, a to ze względu na wysokie temperatury, które nie pozwalają rozwijać się innym rodzajom bakterii stanowiącym naturalną barierę dla Legionelli.

Występuje około 30 rodzajów bakterii typu Legionella - groźna dla człowieka jest Legionell Pneumophila wywołująca legionellozowe zapalenie płuc (legionellozę). Jest to ciężka choroba przebiegająca z gorączką, kaszlem, niewydolnością oddechową. Możliwe są objawy podobne do grypy, objawy ze strony układu pokarmowego (wymioty, biegunka). Śmiertelność wynosi 15-20%. Jest to choroba w zasadzie łatwa do wyleczenia pod warunkiem wczesnego i prawidłowego rozpoznania oraz podania odpowiedniego antybiotyku. Niewłaściwe rozpoznanie jest przyczyną tak dużej umieralności. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że z powodu legionellozy umiera rocznie od 20 do 100 tysięcy osób. Ministerstwo Zdrowia uznało tę chorobę za chorobę zakaźną.

Większość zachorowań występuje w krajach śródziemnomorskich, jednak zakażenia Legionellą zdarzają się i w krajach o chłodniejszym klimacie - chociażby w Polsce. Pierwsze zachorowania zanotowano w 1976 r. w Stanach Zjednoczonych podczas zjazdu weteranów Legionu Amerykańskiego (wtedy rozpoznano i opisano bakterię, stąd też wzięła się jej nazwa). Zachorowało wówczas 186 osób, z czego zmarły 34. Ostatnia duża epidemia wystąpiła w 2002 r. w Anglii. Wywołana została przez bakterie kolonizujące układ klimatyzacyjny w budynku użyteczności publicznej. Druga z chorób wywoływanych przez bakterie tego szczepu nie jest śmiertelna, przebiega dość ciężko, przypominając zwykłą grypę. Przechodzi po kilku dniach, nie pozostawiając trwałych następstw. Jest wysoce zakaźna, nieznane są jednak mechanizmy jej przenoszenia.

Bakteriami Legionella zakazić się można drogą wziewną, szczególnie poprzez wziewanie aerozolu wodno-powietrznego, w którym znajdują się bakterie. Potencjalnymi źródłami zakażenia mogą być: rozpylacze pryszniców, jacuzzi, nawilżacze, wieże chłodnicze, wanny perełkowe, fontanny, szklarnie, myjnie samochodowe itp.

Chorobom wywoływanym przez Legionellę zapobiegać można poprzez zachowywanie w instalacjach wodnych i kanalizacyjnych takich warunków, żeby bakterie nie mogły się rozmnażać. Podstawą w tym przypadku jest takie zaprojektowanie instalacji, żeby nie dopuszczać do uformowania się pożywki dla Legionelii, nie dopuścić do zalegania wody w odgałęzieniach i aby zapewnić odpowiednią cyrkulację wody. Warto okresowo doprowadzać do przegrzewania części bądź całości krążącej w instalacji wody, podnosząc jej temperaturę do 70 °C. Okresowa dezynfekcja przewodów ciepłej wody, powinna zostać przeprowadzona w następujący sposób: należy wyłączyć instalację, przepuścić przez nią wodę o temperaturze 70 °C, po wystygnięciu zastosować środki dezynfekujące lub naświetlanie promieniami UV (dawki środków dezynfekujących używanych rutynowo do dezynfekcji wody nie niszczą Legionelli). Warto też ograniczać używanie urządzeń rozpylających wodę np. baterii uniemożliwiających powstawanie aerozoli. Jeśli chodzi o instalacje klimatyzacyjne należy utrzymywać w nich odpowiednią wilgotność oraz regularnie czyścić i dezynfekować. Problemy projektowania instalacji odpornej na Legionellę opisane są w "Zaleceniach do projektowania instalacji ciepłej wody, wentylacji i klimatyzacji minimalizujące namnażanie bakterii Legionella" przygotowanych przez COBRTI Instal. Aktualne przepisy nakładają na właścicieli budynków wielorodzinnych obowiązek okresowej kontroli obecności Legionelli w instalacji oraz określają temperaturę wody użytkowej w punkcie czerpalnym w przedziale 55-60 °C, co zapewnia eliminowanie Legionelli w czasie od 2 do 20 minut.

Ze względu na fakt, iż maksymalna temperatura zasilania uzyskiwana z pomp ciepła Solis wynosi 61oC, a co za tym idzie uzyskiwana temperatura wody użytkowej nie przekroczy 50oC, co z kolei skutkuje większym zapotrzebowaniem c.w.u. o niższej temperaturze instalację wyposażyć należy w większe zasobniki ciepłej wody użytkowej niż wynika to z obliczeń dla kotłów gazowych. Zasobniki powinny być wyposażone w grzałki elektryczne w górnej części zbiornika pozwalające na chwilowe (podczas małego rozbioru) podgrzanie wody ponad 60'C.

Przed działaniem Legionelli należy ze szczególną dbałością zabezpieczać obiekty użyteczności publicznej: szpitale, domy akademickie, hotele, baseny kąpielowe, szkoły, budynki mieszkalne. W takich obiektach bowiem dojść może do zakażenia bakterią dużej ilości osób, czy wręcz do rozwoju epidemii. Budynki użyteczności publicznej często są zasilane w ciepłą wodę z lokalnych kotłowni, w których stosuje się duże pionowe podgrzewacze wyposażone w wężownicę. W zbiornikach o dużej pojemności może dochodzić do rozwarstwienia wody o różnych temperaturach. Na dnie podgrzewacza zalega woda o temperaturze 35-40 °C, stając się dogodnym środowiskiem do rozwoju Legionelli. W celu wyeliminowania rozwarstwień należy zawsze stosować pomy c.c.w.u.